Մարքեթինգային ինովացիաները Հայաստանում․ ինչքանո՞վ են ընկերությունները «ձեռքը պահում շուկայի զարկերակին»

Հայաստանում մարքեթինգային որևէ ինովացիա կիրառել են ընկերությունների միայն 5.1%-ը, այնինչ ԵՄ-ում այդ ցուցանիշը միջինում 22.8% է։ Համեմատության համար Չինաստանում այդ ցուցանիշը 25.8% է, Թուրքիայում` 42%, Շվեյցարիայում՝ 52.6%, իսկ Ռուսաստանում՝ ընդամենը 1.4%։

Անկախ գործունեության ոլորտից, շուկայից և նույնիսկ մրցակցության առանձնահատկություններից բոլոր ընկերությունների համար մարքեթինգային կարողությունների ձևավորումը և զարգացումը խիստ կարևոր է։ Անշուշտ, այս բիզնես ճշմարտությանը դժվար է հակադրվել, սակայն ոչ էլ պետք է մարքեթինգն ավելի բարձր դասել, քան այլ բիզնես գործառույթները։ Այդուհանդերձ, ի տարբերություն մնացած բիզնես գործառույթների, մարքեթինգն ավելի դինամիկ է, մարքեթինգի գործիքակազմը, կապուղիները և մոտեցումները օր-օրի փոխվում են և զարգանում, հետևաբար արդյունավետ բիզնես ունենալու համար ընկերությունները անընդհատ պետք է զարգացնեն և վերանայեն իրենց մարքեթինգային գործունեությունը։

Ամենևին պատահակ չի, որ Community Innovativeness Survey-ում առանձին բաժին է հատկացված մարքեթինգային ոլորտի նորարարություններին, ինչը թույլ է տալիս հասկանալ, թե ինչքանո՞վ են ընկերությունները հետևողականորեն զարգացնում, ինովացիաներ ներդնում իրենց մարքեթինգային գործունեության մեջ։ Անդրադառնալով, Community Innovativeness Survey-ին պետք է ասել, որ այն իրականացվում է, այպես կոչված Օսլոյի ձեռնարկի հիման վրա, որոշակի պարբերականությամբ (սովորաբար երկու տարին մեկ անգամ) և գնալով ընդլայնում է իր աշխարհագրությունը` ԵՄ, ՏՀԶԿ երկրներ և այլն։

Այս հետազոտության շրջանակում մարքեթինգային ինովացիա ասելով հասկանում են նոր մարքեթինգային հայեցակարգի կամ ռազմավարության իրականացումը, որն էապես տարբերվում է կազմակերպությունում առկա մարքեթինգային մեթոդներից և որը դեռևս չի օգտագործվել և որը/որոնք պահանջում են նշանակալի փոփոխություններ, ընդ որում սեզոնային, պարբերական և նմանատիպ այլ փոփոխությունները հաշվի չեն առնվում։ Ֆունկցիոնալ առումով մարքեթինգային ինովացիաները տարածվում են մարքեթինգ միքսի բոլոր տարրերի վրա՝ ապրանք, գին, տեղակայում (վաճառքի կապուղիներ) և առաջմղում, սակայն «ապրանք» տարրի դեպքում հաշվի է առնվում միայն դիզայնը և փաթեթավորումը, իսկ նոր ապրանքի ստեղծումը կամ հին ապրանքի կատարելագործումը դիտարկվում է առանձին և մարքեթինգային ինովացիա չի համարվում։

Ըստ այդմ, մոտ 1500 փոքր, միջին և խոշոր ձեռնարկությունների շրջանում կատարված հարցման արդյունքները վկայում են, որ Հայաստանում մարքեթինգային որևէ ինովացիա կիրառել են ընկերությունների միայն 5.1%-ը[1], այնինչ ԵՄ-ում այդ ցուցանիշը միջինում 22.8% է։ Համեմատության համար Չինաստանում այդ ցուցանիշը 25.8% է, Թուրքիայում` 42%, Շվեյցարիայում՝ 52.6%, իսկ Ռուսաստանում՝ ընդամենը 1.4%[2]։

Եթե ավելի մատչելի ներկայացնելու լինենք, պետք է ասել, որ 2012-2015թթ-ի ընթացքում հայաստանյան փոքր, միջին և խոշոր կազմակերպությունների միայն 5.1%-ն է որևէ տեսակի մարքեթինգային նորարարություն կատարել, այսինքն էական փոփոխություն արել ապրանքի դիզայնի և փաթեթավորման, առաջմղման, գնային քաղաքականության կամ վաճառքի կապուղիների մեջ։ Ընդ որում այդ ցուցանիշը էականորեն տատանվել է ինչպես ըստ բիզնեսի չափի, այնպես էլ ըստ գործունեության ոլորտի։

Ինչպես կարելի է նկատել վերոնշյալ աղյուսակից, ընտրված ոլորտներից մարքեթինգային ինովացիաների ներդրման հարցում առավել ակտիվ են մշակող արդյունաբերության, առևտրի, կացության և հանրային սննդի կազմակերպման ոլորտները, թեև օրինակ, «փաթեթավորման և դիզայնի» բնագավառում մշակող արդյունաբերության ոլորտի բիզնեսների ակտիվ լինելը նախևառաջ պայմանավորված է ոլորտի առանձնահատկություններով։ Միաժամանակ հետաքրքրական է նաև, որ մեր դիտարկած ոլորտներից մշակող արդյունաբերության ոլորտի ընկերությունները նաև ակտիվ են առաջմղման ոլորտի մարքեթինգային ինովացիաների գծով


[1] Հարցումն իրականացվել է 2017թ-ին, սակայն բոլոր տվյալները վերցվել են 2013-2015թթ-ի համար

[2] Բոլոր երկրների մասով ներկայացված է ամենավերջին հասանելի տվյալը